زیارت، مهمان‌شدن در خانه امام رضا(ع) | حق امام معصوم را با زیارت ادا کنیم

به گزارش شهرآرانیوز، به بهانه چهارشنبه‌های امام‌رضایی، با حجت‌الاسلام‌والمسلمین علی غفوری‌منش، از سخنران‌های حرم مطهر رضوی و دبیر مجمع خطبای خراسان، به گفت‌و‌گو نشستیم که حاصل آن را در ادامه می‌خوانید.

حجت‌الاسلام غفوری‌منش زیارت را نه‌تنها یک عمل مستحب، بلکه حقی الهی بر گردن شیعیان توصیف کرده و با استناد به آیه شریف مودت در سوره شوری، روایات معصومین و ارکان چهارگانه زیارت، بر معرفت، ارادت و لبیک به مطالبه پیامبر (ص) تأکید می‌کند؛ از ادای حقوق امامان تا رعایت انواع زیارت و دستورالعمل‌های عملی. این مصاحبه دل‌ها را به‌سوی امام‌رضا (ع) می‌کشاند و با وعده برابر دانستن ثواب زیارت بامعرفت آن حضرت با هزاران حج، زائران را به‌سوی بهشت هدایت می‌کند.

حقوق امامان و آیه مودت

یکی از حقوق امامان معصوم بر گردن ما، حق زیارت است. زیارت، پیوند قلبی و عاطفی با امام معصوم است که براساس برخی آیات قرآن و روایات، واجب اعتقادی شمرده می‌شود. خداوند در آیه۲۳ سوره شوری می‌فرماید: «قُلْ لَا أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْرًا إِلَّا الْمَوَدَّه فِی الْقُرْبَى:‌ای پیامبر! به مردم بگو در برابر زحمات فراوان در دوران رسالت و دلسوزی برای هدایت امت، تنها محبت به خویشاوندانم را طلب می‌کنم.»

قرآن می‌فرماید تمام انبیا برای زحمات و بار رسالتی که بر دوش داشتند، از امت خویش مطالبه‌ای نکردند و اجر آن را به خدا واگذار کردند، اما پیامبر گرامی‌اسلام (ص) یک مطالبه از امت خود دارند و آن، مودت به اهل‌بیت و فرزندان خویش است. این محبت، عشق خالصانه و ابراز ارادت است. 

حال سؤال اینجاست که اگر پیامبر از ما چیزی طلب کند، آیا باید پاسخ دهیم؟ بله؛ نمی‌توان به درخواست رسول خدا (ص) بی‌توجه بود و اطاعت از امر ایشان واجب است، بنابراین زیارت امام که از مهم‌ترین مصادیق مودت به اهل‌بیت (ع) است، درحقیقت پاسخ به درخواست رسول گرامی اسلام است.

لزوم لبیک به مطالبه پیامبر (ص)

ما وقتی به زیارت قبر امام معصوم می‌رویم، یعنی یا رسول ا...! به مطالبه‌ات لبیک گفتیم. این یکی از مصادیق ارادت و عشق به اهل‌بیت است. زیارت، حتی اگر واجب نباشد، استحباب مؤکد دارد و امری راجح است. ازسوی دیگر خود امام‌رضا (ع) فرمودند: «إِنَّ لِکُلِّ إِمَامٍ عَهْداً فِی عُنُقِ أَوْلِیَائِهِ وَ شِیعَتِهِ وَ إِنَّ مِنْ تَمَامِ اَلْوَفَاءِ بِالْعَهْدِ وَ حُسْنِ اَلْأَدَاءِ زِیَارَه قُبُورِهِمْ: هر امامی بر شیعیان و دوستانش حقی دارد و اگر پیرو امام بخواهد این عهد را تمام‌وکمال و به‌زیبایی ادا کند، باید به زیارت قبور آنها برود.» شما که به زیارت قبر امام‌رضا (ع) می‌روید، لبیک گفتید که: یا امام‌رضا! آمدم حق تو را ادا کنم. این سفر مقدس، پاسخی است به حقوق حضرات معصوم (ع).

انواع زیارت در روایات

در روایات چند نوع زیارت داریم که هرکدام سخنی جداگانه می‌طلبد، اما به آنها اشاره‌ای کوتاه می‌کنم: اول، زیارت زندگان. پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) فرمودند به زیارت یکدیگر بروید. صله‌رحم از مهم‌ترین دستورات دینی است. دیدار مؤمنان، دل را زنده می‌کند و خدا می‌فرماید: «زیارت مؤمن، زیارت من است و خودم از تو پذیرایی می‌کنم.»

دوم، زیارت اموات و اهل قبور. امیرالمؤمنین (ع) فرمودند: «به زیارت خفتگان در خاک بروید که آنها از دیدار شما خشنود می‌شوند و هرکدام از شما که حاجتی دارید، درکنار مزار پدر و مادرتان بعد از اینکه در حقشان دعا کردید، حاجت خود را طلب کنید که دعای ایشان حتی در عالم برزخ مستجاب است: زُورُوا مَوْتَاکُمْ فَإِنَّهُمْ یَفْرَحُونَ بِزِیَارَتِکُمْ وَ لْیَطْلُبْ أَحَدُکُمْ حَاجَتَهُ عِنْدَ قَبْرِ أَبِیهِ وَ عِنْدَ قَبْرِ أُمِّهِ بِمَا یَدْعُو لَهُمَا.»

زیارت امام؛ فراتر از زیارت مردگان

سوم، زیارت نبی و امام. چرا زیارت امام را از زیارت مردگان جدا کردند؟ پیامبر اکرم (ص) فرمودند: «زیارت من و فرزندانم پس از وفات، مانند زیارت در زمان حیات است.» شما وقتی به زیارت امام رضا (ع) می‌روید، همچون رفتن به مدینه و خانه امام است؛ هیچ تفاوتی ندارد. به زیارت کربلا می‌روید، گویی به خانه سیدالشهدا (ع) رفته‌اید. اما توجه کنیم که مهم‌ترین شرط زیارت، معرفت است.

احمدبن‌محمد بن‌ابی‌نصر بزنطی می‌گوید در نوشته‌ای از امام‌رضا دیدم که ایشان فرمودند: «أَبْلِغْ شِیعَتِی أَنَّ زِیَارَتِی تَعْدِلُ عِنْدَ اَ... تَعَالَى أَلْفَ حَجَّه: به شیعیان من بگو زیارت من با هزار حج، برابری می‌کند.» او می‌گوید وقتی از امام‌جواد (ع) باتعجب از فرموده پدرشان سؤال کردم، ایشان فرمودند: «إِی وَ اَ... وَ أَلْفَ أَلْفِ حَجَّه لِمَنْ زَارَهُ عَارِفاً بِحَقِّه: به خدا قسم آری، بلکه میلیون حج ثواب دارد، به شرط اینکه با معرفت به حق امام، او را زیارت کند.»

ارکان زیارت: زائر و مزار

در هر زیارتی، چهار رکن است: اول زائر یعنی کسی که با تمام وجود به‌سوی امام می‌رود، از غیر امام وجودش را خالی می‌کند و پا به حرم می‌گذارد. در زیارت امام‌حسین (ع) می‌خوانیم: «قَصَدْتُ حَرَمَکَ وَ أَتَیْتُ إِلَى مَشْهَدِکَ: من حرم شما را قصد کردم و به‌سوی شما آمدم.» به تعبیر حافظ شیرازی:

ما بدین در نه پی حشمت و جاه آمده‌ایم
از بد حادثه اینجا به پناه آمده‌ایم

رهرو منزل عشقیم و زِ سرحد عدم
تا به اقلیم وجود این همه راه آمده‌ایم

با چنین گنج که شد خازن او روح امین
به گدایی به درِ خانه شاه آمده‌ایم

دومین رکن در زیارت، مزار است؛ یعنی حرم و قبر مطهر حجت خدا و امام معصوم که قطعه‌ای از بهشت است. این مزار حرمت دارد؛ انبیای الهی و ملائکه مقرب خداوند در جوار این مزار نورانی خدمت می‌کنند؛ برای همین است که به ما گفته‌اند با رعایت آداب و با طهارت جسمی و قلبی در این حرم پا بگذارید. هیچ‌کدام از ما سنگ خانه خودمان را نمی‌بوسیم، اما سنگ و درودیوار و ضریح مطهر این حریم، بوسیدنی است و احترام دارد.

ارکان زیارت: مزور و معرفت به امام

رکن سوم، مزور یعنی مقام نورانی خود امام است. ما باید در زیارت متعالی از مزار و ضریح پا را فراتر بگذاریم و به مقام امام برسیم. در زیارت از خودمان سؤال کنیم آیا رأفت امام را لمس کردیم؟ چقدر به حجت الهی که اطاعت ایشان بر ما واجب است، نزدیک شدیم؟ برخی زائران عزیز گاه می‌گویند نتوانستیم زیارت کنیم که منظورشان، لمس ضریح مطهر است؛ امر مهم در زیارت، ارتباط قلبی است.

نفس کشیدن در این حریم، زیارت است. امام بر احوال دوستان و زائران خود آگاه است؛ اعتقاد ماست که توجه دارد. در اذن دخول می‌گوییم: «أشْهَدُ اَنَّکَ تَریَ مَقامی وَ تَسمَعُ کَلامی وَ تَرُدُّ سَلامی: من شهادت می‌دهم که تو‌ای ولی‌خدا! مرا می‌بینی و سخنم را می‌شنوی و به سلامم جواب می‌دهی!» با این اعتقاد زیارت کنیم.

 اما رکن چهارم در زیارت، زیارت‌نامه است. زیارت‌نامه ترنم عاشقانه با محبوب است. بله؛ با امام، با زبان دل و راحت حرف بزنیم، اما زیارت‌نامه‌هایی را که خود اهل‌بیت (ع) به ما تعلیم داده‌اند، در این حرم نورانی بخوانیم؛ زیارت جامعه کبیره، زیارت امین‌ا...، عالیه‌المضامین و..

در ادامه حتما بخوانید زیارت امام یا زیارت ضریح؟

دستورالعمل زیارت و توسل به امام

در پایان، یک فرمایش نورانی از امام‌هادی (ع) تقدیم کنم که ایشان فرمود: اگر حاجتی به خدا دارید، قبر جدم امام رضا (ع) را در توس زیارت کنید؛ غسل زیارت کنید، دو رکعت نماز بالای سر قبر مطهر امام‌رضا بخوانید، با تلاوت سوره یاسین و رحمن اگر فرصت شد. آن‌گاه در قنوت، حاجت شرعی‌تان را طلب کنید؛ حاجت شما طلب گناه یا قطع رحم نباشد. ان‌شاء‌ا... که خداوند به واسطه حجت خودش، امام رضا (ع)، حاجت ما را اگر به مصلحت ما باشد، عنایت می‌کند!

امام‌هادی (ع) فرمودند: «این مکان، قطعه‌ای از بهشت است؛ هیچ مؤمنی جدم امام‌رضا را زیارت نکند، مگر اینکه خدا از عذاب قیامت، نجاتش دهد و در رضوانش جای دهد.»

درنهایت بد نیست این شعر را بخوانیم که:

کسی قدم به حرم بی‌مدد نخواهد زد
بدون واسطه دم از احد نخواهد زد

گدای کوی رضا شو که آن امام‌رئوف
به سینه احدی دست رد نخواهد زد